Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklehandan bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet içinde insanların düpedüz kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Doğruluk kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene yakınmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini temin etmek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin huzursına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ selim kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet içinde insanların davranış ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte haklar, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz fikir ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan içtihatlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini temin etmek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve kanunların bütünüdür. Daha geniş bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Ahbaplık Kelime Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “kazanç” kökünden gelir ve kazanç kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “kazanç” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na için haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk fehvaında da kullanılır. Yol Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi içinde asliye olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje kayran kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun temellıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzer nitelikteki tüm durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık kayranında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve finans cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kadar başka haklar dallarında başka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi içtihatleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgı amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet içinde canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın bünyesından kaynaklanan ihtiyaçlarını huzurlamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni dirimın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın natürel bünyesına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine uygun bulunmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de vabestedır; konuşu ihtiyaçlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere iki başka anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet fehvaında şahsi bir özelliği deyimler. Insan her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni kazandırmak uğrunda devamlı ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar kayranında hukuki haysiyet olarak sav konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini derunermiş kurallar tümü olarak haklar, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini derunerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister mevcut düzeni gözlemek, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak derunin her hengâm adalete temelvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta huzurmıza müesses haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar fehvaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut haklar düzenlerinin kendisine uygun olup olmadığı açısından bir haysiyet ve değerlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı huzurlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem de bu içtimai dirimın pasış içinde sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çdüzenışacaktır.

afyon şirket avukatı